YAZAN: DİLEM CENGİZ
Bu yazımızda eski bir teknik olan, ancak ortaya birbirinden renkli ve sanatsal efektli resimlerin çıkmasını sağlayan linol baskıdan bahsedeceğiz. Biraz emek ve zaman isteyen linol baskı, kabartma yüzeyi için linol tabakasının kullandığı bir gravür çeşididir. Çıkış amacı ve icadı gündelik hayatı kolaylaştırmak için olsa da sanatın bu malzemeyi keşfetmesi ve yaratıcılığına dahil etmesi uzun sürmez.
Linol baskıdan önce oyma tekniği ile sanat üretmenin, en yaygın ve bilinen eski biçimi ağaç baskıdır. Tarihi Mısır ve Mezopotamya’ya kadar uzanan bu biçim, kağıdın bulunmasıyla birlikte yeni bir boyut kazanır. Bu dönemde ağaç baskı tekniği birçok kitabı resimlendirmek için de kullanılır. 19. yüzyıldan itibaren ağaç baskı tekniğini kullanan Paul Gauguin, daha sonra Eduard Munch gibi sanatçılar ağaç baskı tekniğinde yeni efektler yaratmanın yollarını arar. Ancak baskı için kullanılan ağacın daha yumuşak olması, oyma işlemindeki zorluk, kompozisyonda detayların incelikle işlenememesi gibi dezavantajlar, sanatçıları başka bir malzemeye, linole doğru yönlendirir.
Linolyum 1860 yılında İngiliz lastik üreticisi Fredrick Walton tarafından daha ucuz bir malzeme arayışı sırasında icat edilir. Keten tohumu yağından üretilen linol, sanatçıların baskı yapmasını kolaylaştıran pratik bir malzeme olarak güzel sanatlarda da yerini alır. Geleneksel linol tabakanın aksine, güzel sanatlar için kullanılan linol tabaka üzerinde çalışmayı kolaylaştıracak yumuşak bir dokuya sahiptir. Dolayısıyla oyulması ahşaba göre daha az çaba gerektirir. Aynı zamanda yumuşak malzeme çoklu oyma yöntemlerine izin verirken, ince detayların daha kolay işlenebilmesini de sağlar.
Bir ihtiyaç olarak icat edilen bu ilginç malzeme, sanatçılar tarafından 20. yüzyılın başlarında keşfedilir. Bu alanda ilk kullanımı Alman ekspresyonistleri Erich Heckel ve Gabriele Munter’e atfedilir. Fakat daha tanıdık olan, resimden seramiğe ve baskıya, çalıştığı her sanat formunda yenilikçi ve sınırlarını zorlayan bir sanatçı olan Picasso’nun 1939 senesinde uygulamaya başladığı ve 1960’lara kadar devam ettirdiği çalışmalarıdır.
“Lucas Cranach the Younger” tablosunun bir yeniden üretimi olan “Portrait of a Woman, after Lucas Cranach” adındaki çalışması Picasso’nun sanatsal sürecini ve linol baskıya getirdiği yeniliği gösterir. Siyah, kırmızı, yeşil, sarı, kahverengi ve mavi renklerde 6 farklı tabaka kullanılarak yapılmıştır. Fakat blokların hepsinin ayrı ayrı oyulma işleminin zaman alıcı olması nedeniyle Picasso, renk katmak istediği çalışmaları için birden fazla tabaka kullanmak yerine bir tabaka kullanmaya karar verir. Böylece birden fazla tabakayı oyarak yapacağı hataları en aza indirir.
Linol Baskı Nasıl Yapılır?
Öncelikle linol tabakaya uygun bıçaklar ve oyma aletleri ile istenilen kompozisyon çizilir. Bu kompozisyon oluşturma işlemi ağaç oymaya benzer. Ama linol malzemenin yumuşak olması sayesinde ahşaptan çok daha kolay işlenir. Daha yumuşak bir tabaka için linol tabaka ısıtılabilir fakat baskı kalitesinde değişiklik yaratabileceği için bu genelde tercih edilmez. Linol tabaka bir rulo yardımıyla mürekkep ile renklendirilir. Son olarak da kâğıt ya da kumaş üzerine baskı yapılır.
Linol baskı kompozisyonlarında, Picasso’da da gördüğümüz gibi, sıklıkla insan yüzlerinin tasviri tercih edilir. Otoportre ya da portre çalışmalarında etkileyici sonuçlar veren bu yöntemi deneyimlemek için Kutuda Sanat Var atölyelerini takip edebilirsiniz.