YAZAN: DİLEM CENGİZ
“Sanat Nedir?” sorusunun cevabını henüz net olarak verememişken uzun zamandır hayatımızda ikinci zor bir soru var: “Çağdaş Sanat Nedir?”
Anlayamadığımız ya da alımlamakta zorluk çektiğimiz her esere, istemeden de olsa “çağdaş sanat” etiketi verebildiğimiz bir dönemde yaşıyoruz. Aslında durum o kadar basit ve kolay anlaşılabilir değil. Peki, nedir çağdaş sanat? En kaba haliyle çağdaş sanatı, bugün yaşayan sanatçılar tarafından yapılan sanat olarak adlandırılabiliriz. Ancak bu da başka bir soruyu gündeme getirir.
Giorgio Agamben’in Çağdaş Nedir? isimli çalışmasında sorduğu gibi: “Kimin ve neyin çağdaşlarıyız? Çağdaş olmak ne anlama geliyor?” Öncelikle bu sorunun cevabını araştırmak gerekiyor. Soruyu sanat bağlamında düşünürsek, şimdiki zamanda üretilen her şey bizim çağdaşımız olabileceği gibi, ilk üretildiği zamanda tüm sanatın çağdaş olarak kabul edilmesi söz konusu oluyor. Çağdaş Sanat Nedir? kitabının yazarı Terry Smith ise, durumun belirsizliğini ve tanımlanmasındaki zorluğunu “bu biraz zaman kavramını tanımlamaya çalışmak gibi bir şey. Hepimiz onun ne olduğunu biliyoruz ve içindeyiz ama ne olduğunu söylemek zor” sözleriyle belirtiyor.
Çağdaş sanatın ne olduğu, ne zaman başladığı konusunda hiç kimse hemfikir olabilmiş değil.
Birçok sanat tarihçisi ve eleştirmeni, Batı’da modern sanatın sürecinin 1860’lardan 1960’lara kadar uzandığını kabul ediyor. Konu çağdaş sanata geldiğinde ise bazı küratörler tarihsel sınırlama için Berlin Duvarı’nın yıkıldığı 1989 senesini önerirken, bazıları 1910’lara kadar götürüyor. “Çağdaş sanat” ifadesinin yaygınlığını araştırdığımızda 120 yıl boyunca kavramın hiç kullanılmadığını görüyoruz. Elbette her zaman “çağdaş” bir sanat olmuştur fakat yakın zamana kadar gördüğümüzün aksine “modern”in eş anlamlısı olmayacak şekilde tanımlanmıştır.
Fakat çağdaş ve modern sanat ayrımında, zaman farkının yanı sıra metot, kullanılan araç gereç ve yaklaşım gibi farklılıklar da söz konusu. Çünkü modern ve çağdaş sanat hakkında konuşurken, post empresyonizmden dadaya, pop arta ve enstalasyona kadar birçok farklı hareket ve formdan bahsedebiliyoruz.
Son olarak, çağdaş sanat eserleri genellikle sanatçının izleyicisine etkisine ve deneyimine odaklanır. Hatta bazı durumlarda, sanat eseri birçok performans ve sosyal deney projesinde olduğu gibi, yalnızca onu deneyimleyen insanlardan oluşur. Hızla değişen dünyamızı şekillendiren evrensel ve karmaşık sorunları yansıtır. Çalışmaların birçoğunda sanatçılar, kendi kültürel kimliklerini araştırır, sosyal ve kurumsal yapıların eleştirir ve hatta sanatın kendisini yeniden tanımlamaya çalışır. Bu süreçte ise, kolay cevaplardan ziyade zor ve düşündürücü sorular ortaya çıkar. Bu noktada merak duygusunu ve anlamaya olan istek ile diyaloğa ve tartışmaya açık bir zihin, çağdaş sanat eserine yaklaşmak için önemlidir.